Pszczyna, malownicze miasto na południu Polski, skrywa w sobie prawdziwą perełkę architektury – Bramę Wybrańców. Ten niezwykły zabytek, będący częścią kompleksu zamkowego, przenosi nas w czasie do XVII wieku, oferując fascynującą podróż przez historię regionu. Brama Wybrańców to nie tylko imponujący przykład kunsztu architektonicznego, ale także świadek burzliwych dziejów Pszczyny i jej władców.

Historia Bramy Wybrańców

Brama Wybrańców, zwana również „Wartą”, została wzniesiona w 1687 roku na polecenie ówczesnego właściciela zamku, Baltazara Promnitza. Jest to najstarszy zachowany element zespołu pałacowego w Pszczynie, który przetrwał do naszych czasów w niemal niezmienionej formie. Budynek ten pełnił niezwykle ważną funkcję – był siedzibą straży zamkowej, strzegącej bezpieczeństwa gospodarzy i ich gości.

Architektura i detale

Brama Wybrańców to budynek murowany z cegły i otynkowany. Jego parterowa bryła z charakterystycznym załamaniem w kierunku południowym łączy się z oficyną. Najbardziej rozpoznawalnym elementem budowli jest piękna okrągła baszta umieszczona na narożniku, zwieńczona stożkowym dachem. Wnętrze bramy zachwyca sklepieniami kolebkowymi z lunetkami oraz stropami belkowanymi. Centralnym punktem jest brama przejazdowa o sklepieniu kolebkowo-krzyżowym, ujęta w kamienny, półkoliście zamknięty portal.

Symbolika i zdobienia

Nad bramą wjazdową znajduje się szczyt, na którym umieszczono kamienną tablicę z inskrypcją zawierającą ukryty chronostych z datą budowy. Obok tablicy można podziwiać dwa kamienne kartusze herbowe Baltazara Promnitza i Emilii Agnieszki Saskiej. Są to kopie oryginalnych herbów, które obecnie wmurowano w ścianę przejazdu. Łaciński napis na tablicy głosi: „OMNIPOTENS COELI, TERRAE PELAGIQVE CREATOR EXCVBIIS POSTES FVLCIAT HOSCE SVIS”, co w tłumaczeniu oznacza: „Wszechmocny nieba, ziemi, morza Twórca niech wartą swoją tejże bramy strzeże”.

Funkcje Bramy Wybrańców na przestrzeni wieków

Pierwotnie Brama Wybrańców służyła jako posterunek straży zamkowej. Wybrańcy, od których wzięła nazwę, pełnili wartę przed bramą i na mostku nad rzeczką Młynówką, łączącym kompleks zamkowy z rynkiem. Ich obowiązkiem było witanie gości przybywających do zamku, prezentowanie broni i otwieranie bram dla przejeżdżających powozów.

Wnętrze i organizacja

Wewnątrz bramy znajdowały się cztery pomieszczenia: mieszkanie dowódcy oddziału (zwanego kapralem), pokój wartowników, sypialnia z pryczami oraz przedpokój. Strażnicy mieli doskonały widok na okolicę dzięki oknom w narożnej baszcie oraz okrągłemu okienku w murze obok bramy. W zachodniej części budynku mieściła się siedziba sądu książęcego, który funkcjonował do 1849 roku.

Zmiany funkcji w późniejszych latach

Po likwidacji oddziału wybrańców zamkowych w 1875 roku, dokładne przeznaczenie pomieszczeń bramy nie jest do końca jasne. W okresie powojennym budynek służył jako baza noclegowa Biura Obsługi Ruchu Turystycznego przy pszczyńskim PTTK. Od 2002 do 2019 roku w Bramie Wybrańców mieściło się Biuro Informacji Turystycznej, które następnie przeniesiono do kamienicy przy Rynku 19.

Brama Wybrańców dzisiaj

Obecnie Brama Wybrańców stanowi integralną część kompleksu zamkowego w Pszczynie i jest jedną z głównych atrakcji turystycznych miasta. Ostatni gruntowny remont obiektu przeprowadzono w latach 1993-1995 na zlecenie Muzeum Zamkowego, co pozwoliło zachować jego autentyczny charakter i piękno.

Informacje dla odwiedzających: – Brama Wybrańców znajduje się przy ul. Brama Wybrańców 1, 43-200 Pszczyna – Zwiedzanie bramy jest możliwe w ramach kompleksu zamkowego – Godziny otwarcia (lipiec-sierpień 2024): * Wtorek: 10:00-15:00 (dzień bezpłatny) * Środa-Piątek: 9:00-17:00 * Sobota-Niedziela: 10:00-18:00 * Poniedziałek: zamknięte – Zaleca się sprawdzenie aktualnych godzin otwarcia i cen biletów na oficjalnej stronie Muzeum Zamkowego w Pszczynie – Dojazd: Brama Wybrańców znajduje się w centrum Pszczyny, w pobliżu rynku, łatwo dostępna pieszo lub komunikacją miejską

Podsumowanie

Brama Wybrańców w Pszczynie to nie tylko zabytek architektury, ale prawdziwa brama do historii. Jej mury pamiętają czasy świetności rodu Promnitzów, strzegły bezpieczeństwa możnych i były świadkami wielu wydarzeń kształtujących losy miasta. Dziś, stojąc przed tą imponującą budowlą, możemy poczuć ducha minionych epok i docenić kunszt dawnych budowniczych. Wizyta w Bramie Wybrańców to obowiązkowy punkt na mapie każdego miłośnika historii i architektury odwiedzającego Pszczyną. To miejsce, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością, oferując niezapomniane wrażenia i lekcję historii na żywo.